Thuyên tắc ối

Thuyên tắc ối là gì?

Thuyên tắc ối là một tình trạng hiếm gặp nhưng nghiêm trọng xảy ra khi nước ối (chất lỏng bao quanh thai nhi trong tử cung khi mang thai) hoặc tế bào thai, tóc và các mảnh vụn khác từ thai nhi đi vào trong máu của người mẹ. Thuyên tắc ối có thể xảy ra trước, trong hoặc ngay sau khi sinh nhưng đa phần là trong quá trình sinh nở.

Thuyên tắc ối là vấn đề rất khó chẩn đoán. Nếu như bác sĩ nghi ngờ thuyên tắc ối thì sẽ phải can thiệp điều trị ngay lập tức để ngăn ngừa các biến chứng có thể đe dọa đến tính mạng.

Dấu hiệu

Thuyên tắc ối có thể xảy ra đột ngột và tiến triển nhanh chóng. Các dấu hiệu thường là:

• Khó thở đột ngột
• Có dịch trong phổi (phù phổi), gây khó thở
• Tụt huyết áp đột ngột
• Tim đột ngột không thể bơm máu hiệu quả (ngừng tim)
• Da xanh tái
• Các vấn đề đe dọa tính mạng do rối loạn đông máu (rối loạn đông máu nội mạch lan tỏa)
• Chảy máu từ tử cung, vết mổ lấy thai hoặc vị trí truyền tĩnh mạch
• Trạng thái tinh thần thay đổi, chẳng hạn như lo âu hoặc hoảng loạn
• Ớn lạnh, rét run
• Tim đập nhanh hay rối loạn nhịp tim
• Suy thai, chẳng hạn như tim thai chậm hoặc các bất thường về tim thai khác
• Co giật
• Lú lẫn, mất ý thức

Nguyên nhân

Thuyên tắc ối xảy ra khi nước ối, tế bào thai, tóc hoặc các mảnh vụn khác từ thai nhi đi vào máu của người mẹ. Nguyên nhân có thể là do hàng rào nhau thai bị thủng sau chấn thương.

Khi điều này xảy ra, hệ miễn dịch sẽ giải phóng các chất gây phản ứng viêm và kích hoạt quá trình đông máu bất thường trong phổi và mạch máu của người mẹ, dẫn đến một dạng rối loạn đông máu nghiêm trọng được gọi là đông máu nội mạch lan tỏa.

Tuy nhiên, thuyên tắc ối là biến chứng hiếm gặp. Đa phần trong quá trình sinh nở, một lượng nhỏ nước ối đi vào máu của người mẹ nhưng không gây ra bất cứ vấn đề gì.

Các yếu tố nguy cơ

Ước tính rằng cứ mỗi 100.000 ca sinh nở thì có từ 1 đến 12 trường hợp bị thuyên tắc ối. Vì hiếm khi xảy ra nên rất khó xác định các yếu tố nguy cơ liên quan đến thuyên tắc ối.

Tuy nhiên, nghiên cứu cho thấy một số yếu tố có thể làm tăng nguy cơ thuyên tắc ối gồm có:

• Tuổi của người mẹ: Những phụ nữ từ 35 tuổi trở lên tại thời điểm sinh con sẽ có nguy cơ bị thuyên tắc ối cao hơn.
• Các vấn đề về nhau thai: Những bất thường ở nhau thai (cấu trúc phát triển trong tử cung của phụ nữ khi mang thai) có thể làm tăng nguy cơ thuyên tắc ối. Những bất thường gồm có nhau thai che phủ một phần hoặc toàn bộ cổ tử cung (nhau tiền đạo) và nhau thai bong ra khỏi thành bên trong của tử cung trước khi sinh (nhau bong non). Những vấn đề này đều có thể phá vỡ lớp hàng rào ngăn cách giữa người mẹ và thai nhi.
• Tiền sản giật: Tăng huyết áp và nồng độ protein trong nước tiểu quá cao sau tuần 20 của thai kỳ (tiền sản giật) có thể làm tăng nguy cơ thuyên tắc ối.
• Khởi phát chuyển dạ: Nghiên cứu cho thấy rằng một số phương pháp khởi phát chuyển dạ có thể làm tăng nguy cơ thuyên tắc ối.
• Các biện pháp can thiệp khi sinh nở: Mổ lấy thai, đỡ đẻ bằng forcep hoặc giác hút có thể làm tăng nguy cơ thuyên tắc ối. Những biện pháp này có thể làm hỏng lớp hàng rào ngăn cách giữa mẹ và bé. Tuy nhiên, mổ lấy thai vẫn là biện pháp được chỉ định cho những trường hợp phát hiện thuyên tắc ối đảm bảo sinh nở một cách nhanh chóng.
• Đa ối: Có quá nhiều nước ối xung quanh thai nhi có thể làm tăng nguy cơ thuyên tắc ối.

Biến chứng

Thuyên tắc ối có thể gây ra các biến chứng nghiêm trọng cho cả mẹ và thai nhi:

• Chấn thương sọ não: Nồng độ oxy trong máu thấp có thể gây tổn thương thần kinh nghiêm trọng vĩnh viễn hay chết não.
• Thời gian nằm viện kéo dài: Những phụ nữ có thể sống sót sau khi bị thuyên tắc ối thường phải điều trị trong phòng chăm sóc đặc biệt và tùy thuộc vào mức độ biến chứng mà sẽ phải nằm viện nhiều tuần hoặc thậm chí nhiều tháng.
• Sản phụ tử vong: Tỷ lệ sản phụ tử vong do thuyên tắc ối ở mức rất cao. Tỷ lệ này ở mỗi quốc gia là khác nhau nhưng trong tổng số trường hợp sản phụ tử vong khi sinh ở các nước phát triển thì có tới 20% là do thuyên tắc ối.
• Thai nhi tử vong: Khi xảy ra thuyên tắc ối, thai nhi sẽ nguy cơ bị chấn thương sọ não hoặc tử vong. Việc phát hiện và mổ lấy thai kịp thời sẽ giúp làm tăng khả năng sống sót.

Biện pháp chẩn đoán

Bác sĩ thường sẽ đưa ra chẩn đoán thuyên tắc ối dựa vào các biểu hiện lâm sàng như khó thở, da xanh tái, tụt huyết áp,…

Ngoài ra có thể cần thực hiện thêm các biện pháp kiểm tra như:

• Xét nghiệm máu, gồm có các xét nghiệm đánh giá đông máu, men tim, chất điện giải, nhóm máu và công thức máu toàn bộ (CBC)
• Điện tâm đồ (ECG hay EKG) để đo nhịp tim
• Xung oxy để kiểm tra lượng oxy trong máu
• Chụp X-quang lồng ngực để phát hiện tràn dịch màng tim
• Siêu âm tim để đánh giá chức năng tim

Can thiệp điều trị

Thuyên tắc ối cần can thiệp điều trị nhanh chóng để xử lý tình trạng hạ oxy máu và huyết áp thấp.

Các biện pháp được thực hiện khẩn cấp trong những trường hợp thuyên tắc ối gồm có:

• Đặt ống thông: Một ống rỗng, hẹp được đặt vào một trong các động mạch (ống thông động mạch) và được sử dụng để theo dõi huyết áp. Bác sĩ có thể đặt thêm một ống khác vào tĩnh mạch trong ngực (ống thông tĩnh mạch trung tâm). Ống thông này được sử dụng để truyền dịch, thuốc, truyền máu hoặc lấy máu.
• Cung cấp oxy: Đặt ống thở vào khí quản để giúp sản phụ hô hấp dễ dàng.
• Dùng thuốc: Cho sản phụ dùng thuốc để cải thiện và hỗ trợ chức năng tim. Nhiều loại thuốc khác nhau được sử dụng để giảm áp lực do dịch đi vào tim và phổi gây ra.
• Truyền máu: Nếu bị chảy nhiều máu không thể kiểm soát thì sẽ cần truyền máu và dịch thay thế.

Thuyên tắc ối là một vấn đề không thể dự đoán trước và không có cách nào ngăn ngừa. Nếu xảy ra trước khi sinh thì bác sĩ sẽ tiến hành điều trị và mổ lấy thai sớm nhất có thể hoặc phải mổ lấy thai khẩn cấp.