Ung thư biểu mô tế bào vảy

Ung thư biểu mô tế bào vảy là gì?

Ung thư biểu mô tế bào vảy (squamous cell carcinoma- SCC) là một dạng ung thư da phổ biến, phát triển trong tế bào vảy – các tế bào dẹt tạo nên lớp lớp ngoài cùng của da.

Ung thư biểu mô tế bào vảy thường không nguy hiểm đến tính mạng nhưng có thể tiến triển nhanh. Nếu không được điều trị, ung thư tế bào vảy có thể phát triển to ra hoặc lây lan sang các bộ phận khác của cơ thể và dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng.

Hầu hết các trường hợp ung thư tế bào vảy là do thường xuyên tiếp xúc với tia cực tím (tia UV) từ ánh nắng mặt trời. Hạn chế tiếp xúc với tia UV giúp giảm nguy cơ ung thư tế bào vảy và các dạng ung thư da khác.

Tế bào vảy có mặt ở nhiều vị trí trong cơ thể và ung thư biểu mô tế bào vảy có thể xảy ra ở bất kỳ đâu có tế bào này.

Dấu hiệu, triệu chứng

Ung thư biểu mô tế bào vảy đa phần xảy ra ở những vùng da tiếp xúc nhiều với ánh nắng mặt trời, chẳng hạn như da đầu, mu bàn tay, tai hoặc môi. Nhưng bệnh ung thư da này cũng có thể xảy ra ở nhiều vị trí khác trên cơ thể, bao gồm cả bên trong miệng, lòng bàn chân và ở bộ phận sinh dục.

Các dấu hiệu và triệu chứng của ung thư biểu mô tế bào vảy:

• Nổi sẩn đỏ, cứng hoặc tổn thương phẳng, bề mặt có vảy thô ráp
• Xuất hiện vết loét mới hoặc vùng da nhô lên ở trên một vết sẹo hoặc vết loét có từ trước
• Có mảng da sần sùi, đóng vảy trên môi, sau đó có thể trở thành vết loét
• Hình thành vết loét đỏ hoặc mảng sần sùi bên trong miệng
• Mảng da đỏ, nhô lên hoặc có tổn thương giống như mụn cóc ở trên hoặc bên trong hậu môn hoặc bộ phận sinh dục

Khi nào cần đi khám?

Cần đi khám bác sĩ da liễu nếu nhận thấy da có vết loét hoặc đóng vảy mãi không lành hoặc có bất kỳ biểu hiện bất thường nào.

Nguyên nhân

Ung thư biểu mô tế bào vảy xảy ra khi các tế bào vảy có đột biến trong DNA. Đột biến DNA phá vỡ chu kỳ thay tế bào tự nhiên của da, khiến cho các tế bào phát triển một cách mất kiểm soát và tiếp tục sống khi đáng lẽ chúng phải chết đi và nhường chỗ cho tế bào mới. Những tế bào bất thường này tích tụ lại và tạo thành khối u ác tính trên da.

Nguyên nhân chính khiến cho DNA của tế bào da bị đột biến là do bức xạ tia cực tím từ ánh nắng mặt trời hoặc từ các nguồn khác, ví dụ như giường nhuộm da.

Tuy nhiên, ung thư tế bào vảy và các dạng ung thư da khác có thể xảy ra ở cả những vùng da ít tiếp xúc với ánh nắng mặt trời. Điều này có nghĩa là còn nhiều yếu tố khác cũng có thể góp phần gây nguy cơ ung thư da, chẳng hạn như đang mắc các bệnh lý làm suy yếu hệ miễn dịch.

Các yếu tố làm tăng nguy cơ

Các yếu tố có thể làm tăng nguy cơ mắc ung thư biểu mô tế bào vảy gồm có:

• Da trắng: Bất kỳ ai, bất kể màu da nào, cũng đều có thể bị ung thư biểu mô tế bào vảy. Tuy nhiên, làn da có ít sắc tố melanin sẽ phải chịu tác hại lớn hơn từ tia cực tím. Những người có tóc màu vàng hoặc đỏ và mắt sáng màu, dễ bị tàn nhang hoặc cháy nắng thường có nguy cơ mắc ung thư da, bao gồm cả ung thư tế bào vảy cao hơn so với những người có da tối màu.
• Phơi nắng quá nhiều: Tiếp xúc nhiều với tia cực tím từ mặt trời - đặc biệt là khi không bảo vệ da bằng kem chống nắng hay quần áo dài - sẽ làm tăng nguy cơ ung thư biểu mô tế bào vảy và các loại ung thư da khác.
• Sử dụng giường nhuộm da: Những người sử dụng giường nhuộm da có nguy cơ mắc ung thư biểu mô tế bào vảy trên da cao hơn.
• Từng bị cháy nắng: Từng bị cháy nắng một hoặc nhiều lần sẽ làm tăng nguy cơ mắc ung thư biểu mô tế bào vảy.
• Tiền sử tổn thương da tiền ung thư: Việc có tổn thương da tiền ung thư, chẳng hạn như dày sừng quang hóa hoặc bệnh Bowen, sẽ làm tăng nguy cơ ung thư tế bào vảy.
• Tiền sử mắc ung thư da: Những người đã từng bị ung thư tế bào vảy một lần có thể sẽ bị lại, cho dù điều trị thành công.
• Hệ miễn dịch suy yếu: Những người có hệ miễn dịch suy yếu có nguy cơ mắc ung thư da cao hơn, gồm có những người bị bệnh bạch cầu hoặc ung thư hạch (u lympho) và những người dùng các loại thuốc ức chế hệ miễn dịch, chẳng hạn như thuốc chống thải ghép sau phẫu thuật ghép tạng.
• Rối loạn di truyền hiếm gặp: Một rối loạn di truyền hiếm gặp có tên là bệnh khô da sắc tố (xeroderma pigmentosum) – một bệnh khiến cho da trở nên vô cùng nhạy cảm với ánh nắng – sẽ làm tăng nguy cơ mắc ung thư da.

Biến chứng

Nếu không được điều trị, ung thư biểu mô tế bào vảy có thể phá hủy các mô khỏe mạnh xung quanh, lan đến các hạch bạch huyết hoặc cơ quan khác và có thể gây tử vong, mặc dù điều này ít khi xảy ra.

Ung thư biểu mô tế bào vảy tăng triển (phát triển nhanh) thường xảy ra trong các trường hợp:

• Khối u lớn hoặc sâu
• Ung thư hình thành ở niêm mạc, chẳng hạn như môi
• Người bệnh có hệ miễn dịch suy yếu, chẳng hạn như người dùng thuốc chống thải ghép sau khi ghép tạng hoặc người bị bệnh bạch cầu mạn tính

Biện pháp chẩn đoán

Các phương pháp thường được sử dụng để chẩn đoán ung thư biểu mô tế bào vảy gồm có:

• Khám lâm sàng: Bác sĩ đặt câu hỏi về bệnh sử và kiểm tra da để tìm các dấu hiệu của ung thư biểu mô tế bào vảy.
• Sinh thiết da: Để xác nhận chẩn đoán ung thư biểu mô tế bào vảy, bác sĩ sẽ cắt một phần hoặc toàn bộ vùng da nghi ngờ. Sau đó, mẫu mô này được gửi đến phòng thí nghiệm để kiểm tra. Kỹ thuật sinh thiết cần thực hiện sẽ tùy thuộc vào tình trạng cụ thể.

Điều trị ung thư biểu mô tế bào vảy

Trong hầu hết các trường hợp, có thể loại bỏ hoàn toàn ung thư biểu mô tế bào vảy bằng một thủ thuật tiểu phẫu hoặc đôi khi chỉ cần dùng thuốc bôi ngoài da. Phương pháp điều trị cụ thể cho mỗi một trường hợp là không giống nhau vì còn phụ thuộc vào kích thước, vị trí và mức độ xâm lấn của khối u.

Điều trị khối u nhỏ

Nếu khối u ác tính trên da có kích thước rất nhỏ và nguy cơ lan rộng thấp thì có thể điều trị bằng các phương pháp ít xâm lấn như:

• Nạo và điện di: loại bỏ bề mặt của vùng da bị ung thư bằng dụng cụ nạo và sau đó đốt vùng mô bên dưới bằng kim điện. Phương pháp điều trị này thường được sử dụng cho các trường hợp ung thư tế bào vảy nhỏ hoặc nông.
• Liệu pháp laser: sử dụng chùm ánh sáng cường độ cao để phá hủy tế bào ung thư. Phương pháp này thường ít gây tổn thương vùng mô xung quanh và giảm nguy cơ chảy máu, sưng tấy hay để lại sẹo. Điều trị bằng laser cũng là một lựa chọn cho  các trường hợp tổn thương da nông.
• Đóng băng: làm đông lạnh các tế bào ung thư bằng nitơ lỏng (phẫu thuật lạnh). Đây là một giải pháp để điều trị các tổn thương da nông. Phương pháp này có thể được thực hiện sau khi nạo và điện di để phá hủy các tế bào ung thư.
• Liệu pháp quang động: kết hợp chất nhạy quang và ánh sáng để điều trị ung thư da nông. Trong liệu pháp này, một loại thuốc dạng lỏng có tác dụng làm cho các tế bào ung thư trở nên nhạy cảm với ánh sáng được bôi lên da và sau đó chiếu ánh sáng để tiêu diệt các tế bào ung thư da.

Điều trị khối u lớn

Đối với những trường hợp có khối u lớn hoặc xâm lấn sâu vào da thì sẽ cần điều trị bằng các phương pháp dưới đây:

• Cắt bỏ: bác sĩ cắt bỏ đi toàn bộ tế bào ung thư và vùng da lành xung quanh. Một số trường hợp cần cắt bỏ một vùng da rộng xung quanh khối u. Phương pháp này có thể để lại sẹo.
• Phẫu thuật Mohs: cắt bỏ từng lớp da bị ung thư, sau đó kiểm tra dưới kính hiển vi cho đến khi không còn phát hiện tế bào bất thường. Phương pháp này giúp bác sĩ loại bỏ được hết tế bào ung thư mà không phải cắt đi quá nhiều vùng da khỏe mạnh xung quanh.
• Xạ trị: sử dụng chùm tia năng lượng cao, chẳng hạn như tia X và proton, để tiêu diệt tế bào ung thư. Xạ trị đôi khi được thực hiện sau khi phẫu thuật cho những trường hợp có nguy cơ ung thư tái phát cao. Đây cũng có thể là một giải pháp điều trị cho những người không thể phẫu thuật.

Điều trị ung thư da di căn

Khi ung thư biểu mô tế bào vảy đã lan sang các bộ phận khác của cơ thể thì sẽ cần đến các phương pháp điều trị bằng thuốc:

• Hóa trị liệu: sử dụng các loại thuốc mạnh để tiêu diệt tế bào ung thư. Nếu ung thư biểu mô tế bào vảy đã lan đến các hạch bạch huyết hoặc bộ phận khác của cơ thể thì có thể thực hiện mình phương pháp hóa trị hoặc kết hợp với các phương pháp điều trị khác, chẳng hạn như liệu pháp nhắm trúng đích và xạ trị.
• Liệu pháp nhắm trúng đích: đây là phương pháp sử dụng các loại thuốc nhắm đến những điểm yếu cụ thể của tế bào ung thư. Bằng cách tác động đến những điểm yếu này, thuốc nhắm trúng đích sẽ khiến cho các tế bào ung thư chết đi. Liệu pháp nhắm trúng đích thường được kết hợp với hóa trị liệu.
• Liệu pháp miễn dịch: điều trị bằng các loại thuốc giúp hệ miễn dịch cơ thể chống lại ung thư. Hệ miễn dịch vốn có chức năng chống lại bệnh tật nhưng lại không thể tấn công tế bào ung thư vì các tế bào ung thư sản sinh ra protein khiến cho các tế bào của hệ miễn dịch không thể phát hiện ra chúng. Liệu pháp miễn dịch có cơ chế là can thiệp vào quá trình này. Đối với các trường hợp ung thư biểu mô tế bào vảy, liệu pháp miễn dịch có thể được cân nhắc khi ung thư tiến triển và các phương pháp điều trị khác không khả thi.

Phòng ngừa ung thư biểu mô tế bào vảy

Có thể phòng ngừa ung thư biểu mô tế bào vảy bằng những biện pháp dưới đây:

• Hạn chế ra ngoài vào thời điểm nắng gắt: Cường độ tia cực tím trong ánh nắng mặt trời thường mạnh nhất trong khoảng từ 10 giờ sáng đến 3 giờ chiều. Do đó, tránh đi ra ngoài vào khung giờ này.
• Dùng kem chống nắng quanh năm: Sử dụng kem chống nắng phổ rộng với chỉ số SPF ít nhất là 30, ngay cả vào những ngày trời không nắng. Bôi đủ lượng kem chống nắng và bôi lại sau mỗi 2 giờ hoặc thường xuyên hơn nếu đi bơi hoặc ra nhiều mồ hôi.
• Mặc quần áo dài che chắn cho da: Bảo vệ cho da khi đi ngoài trời bằng quần áo dài, tối màu, đội mũ rộng vành và đeo khẩu trang kín. Nên chọn những loại quần áo được làm bằng chất liệu chống nắng tốt. Ngoài ra, đừng quên đeo kính râm, tốt nhất nên dùng loại có tác dụng bảo vệ khỏi cả tia UVA và UVB.
• Không dùng giường nhuộm da: Giường nhuộm da phát ra tia cực tím giống như ánh nắng mặt trời và cũng làm tăng nguy cơ ung thư da.
• Kiểm tra da thường xuyên và đi khám khi có thay đổi bất thường: Mỗi người nên tự kiểm tra da thường xuyên để phát triển những dấu hiệu mới hoặc những thay đổi ở nốt ruồi, tàn nhang, vết bớt có từ trước. Phải kiểm tra toàn thân, từ đầu xuống lòng bàn chân và dùng gương kiểm tra cả những vị trí thường bị bỏ qua như sau gáy, sau tai, mông, vùng sinh dục…