Bàng quang tăng hoạt

Bàng quang tăng hoạt là gì?

Bàng quang tăng hoạt (overactive bladder – OAB) gây ra cảm giác buồn tiểu thường xuyên và đột ngột, khó kiểm soát. Người mắc chứng bàng quang tăng hoạt phải đi tiểu nhiều lần cả ngày lẫn đêm và còn có thể bị són tiểu hay tiểu không tự chủ (són tiểu cấp kỳ).

Bàng quang tăng hoạt khiến nhiều người bệnh cảm thấy xấu hổ, tự ti và ảnh hưởng đến công việc, sinh hoạt hàng ngày.

Tuy nhiên, có thể kiểm soát các triệu chứng bàng quang tăng hoạt bằng một số biện pháp đơn giản, chẳng hạn như thay đổi chế độ ăn uống, đi tiểu vào giờ cố định hàng ngày, tập cơ sàn chậu và rèn luyện bàng quang. Nếu những biện pháp này không hiệu quả thì có thể sử dụng thuốc, các dụng cụ hỗ trợ hoặc phẫu thuật.

Triệu chứng bàng quang tăng hoạt

Bàng quang tăng hoạt gây ra các triệu chứng như:

• Buồn tiểu đột ngột, khó kiểm soát
• Tiểu són khi buồn tiểu gấp
• Đi tiểu nhiều, thường là 8 lần trở lên trong vòng 24 giờ
• Phải thức giấc vào ban đêm để đi tiểu (tiểu đêm)

Cho dù có thể vào nhà vệ sinh kịp thời khi cảm thấy buồn tiểu thì việc phải đi tiểu thường xuyên và tiểu đêm cũng vẫn sẽ làm gián đoạn cuộc sống.

Khi nào cần đi khám?

Mặc dù là một vấn đề phổ biến ở người cao tuổi nhưng bàng quang tăng hoạt không phải là do quá trình lão hóa. Nhiều người cảm thấy xấu hổ khi phải nói về tình trạng mà mình gặp phải nhưng nếu các triệu chứng gây khó chịu hay ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày thì nên đi khám. Có nhiều phương pháp điều trị để làm giảm các triệu chứng và cải thiện chất lượng cuộc sống.

Nguyên nhân gây bàng quang tăng hoạt

Chức năng bàng quang bình thường

Thận tạo ra nước tiểu và sau đó nước tiểu chảy vào bàng quang. Khi đi tiểu, nước tiểu từ bàng quang chảy qua niệu đạo. Một cơ trong niệu đạo gọi là cơ thắt niệu đạo mở ra để nước tiểu thoát ra ngoài cơ thể.

Ở phụ nữ, lỗ niệu đạo nằm ngay trên cửa âm đạo còn ở nam giới, lỗ niệu đạo nằm ở đầu dương vật.

Khi bàng quang đầy, các tín hiệu thần kinh được gửi đến não bộ, kích hoạt cảm giác buồn tiểu. Khi đi tiểu, tín hiệu thần kinh làm cho các cơ sàn chậu và cơ thắt niệu đạo giãn ra trong khi các cơ bàng quang siết lại để đẩy nước tiểu ra ngoài.

Co bóp bàng quang không tự chủ

Bàng quang tăng hoạt xảy ra do các cơ của bàng quang bắt đầu co bóp một cách không tự chủ, ngay cả khi cơ quan này chỉ chứa ít nước tiểu. Những cơn co bóp không tự chủ này tạo ra cảm giác buồn tiểu gấp.

Một số vấn đề và bệnh lý có thể góp phần gây ra các dấu hiệu và triệu chứng bàng quang tăng hoạt gồm có:

• Bệnh thần kinh, chẳng hạn như đột quỵ và đa xơ cứng
• Bệnh tiểu đường
• Nhiễm trùng đường tiết niệu – tình trạng này có thể gây ra các triệu chứng tương tự như bàng quang tăng hoạt
• Thay đổi nội tiết tố trong thời kỳ mãn kinh ở phụ nữ
• Bất thường trong bàng quang, chẳng hạn như khối u hoặc sỏi bàng quang
• Các nguyên nhân gây cản trở dòng chảy nước tiểu từ bàng quang như phì đại tiền liệt tuyến, táo bón hoặc ca phẫu thuật trước đó để điều trị các dạng tiểu không tự chủ khác

Các nguyên nhân khác cũng có thể gây ra các triệu chứng bàng quang tăng hoạt còn có:

• Sử dụng các loại thuốc đẩy nhanh quá trình tạo nước tiểu hoặc cần phải uống nhiều nước
• Uống quá nhiều caffeine hoặc rượu bia
• Suy giảm khả năng nhận thức do lão hóa, khiến cho bàng quang không “hiểu” các tín hiệu nhận được từ não bộ
• Đi lại khó khăn, khiến cho người bệnh bị buồn tiểu gấp và tiểu són do không thể vào nhà vệ sinh kịp thời
• Bàng quang không rỗng hoàn toàn sau khi đi tiểu, điều này có thể dẫn đến các triệu chứng bàng quang tăng hoạt vì bàng quang không còn nhiều khoảng trống để chứa nước tiểu

Các yếu tố nguy cơ

Người lớn tuổi có nguy cơ cao bị bàng quang tăng hoạt. Tuổi tác cao còn làm tăng nguy cơ mắc các bệnh và rối loạn có thể góp phần gây ra các vấn đề khác với chức năng bàng quang, chẳng hạn như phì đại tiền liệt tuyến và bệnh tiểu đường.

Nhiều người bị suy giảm nhận thức, ví dụ như những người từng bị đột quỵ hoặc mắc bệnh Alzheimer, cũng bị bàng quang tăng hoạt. Có thể kiểm soát tình trạng tiểu không tự chủ do những vấn đề này bằng các cách như đi tiểu vào các khung giờ cố định mỗi ngày, dùng tã hoặc miếng lót.

Một số người bị bàng quang tăng hoạt còn gặp các vấn đề về khả năng đại tiện như đại tiện không tự chủ.

Vấn đề phát sinh do bàng quang tăng hoạt

Bất kỳ dạng tiểu không tự chủ nào, bao gồm cả bàng quang tăng hoạt đều có thể ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống. Các triệu chứng bàng quang tăng hoạt làm gián đoạn cuộc sống và có thể dẫn đến các vấn đề như:

• Chán nản, xấu hổ, tự ti
• Rối loạn giấc ngủ và chu kỳ ngủ bị gián đoạn
• Các vấn đề về chức năng tình dục

Trong một số trường hợp, điều trị các vấn đề có liên quan này có thể giúp cải thiện các triệu chứng bàng quang tăng hoạt.

Phụ nữ bị bàng quang tăng hoạt cũng có thể mắc một chứng rối loạn về tiết niệu gọi là tiểu không tự chủ hỗn hợp – tình trạng bị cả chứng són tiểu cấp kỳ và són tiểu do tăng áp lực. Són tiểu cấp kỳ gây cảm giác buồn tiểu gấp, đột ngột và rò rỉ nước tiểu. Són tiểu do tăng áp lực là tình trạng nước tiểu bị đẩy ra khỏi bàng quang một cách không chủ đích do vận động mạnh hoặc các hoạt động gây áp lực lên bàng quang, chẳng hạn như ho, hắt hơi, cười lớn hoặc tập thể dục. Điều trị chứng són tiểu do tăng áp lực sẽ không giúp làm giảm các triệu chứng bàng quang tăng hoạt. Tương tự, việc điều trị bàng quang tăng hoạt sẽ không cải thiện được các triệu chứng són tiểu do tăng áp lực.

Một số người cùng lúc gặp phải cả các vấn đề về khả năng chứa nước tiểu của bàng quang và các vấn đề về khả năng làm rỗng bàng quang. Tình trạng này khiến người bệnh thường xuyên buồn tiểu gấp và tiểu không tự chủ nhưng bàng quang lại không thể làm rỗng hoàn toàn.

Phòng ngừa bàng quang tăng hoạt

Thực hiện lối sống lành mạnh có thể giúp làm giảm nguy cơ bàng quang tăng hoạt:

• Duy trì cân nặng hợp lý
• Tích cực hoạt động thể chất và tập thể dục thường xuyên
• Hạn chế caffeine và rượu bia
• Không hút thuốc lá
• Kiểm soát các bệnh mãn tính, chẳng hạn như bệnh tiểu đường – các bệnh lý này có thể góp phần gây ra các triệu chứng bàng quang tăng hoạt.
• Tập bài tập Kegel: Siết cơ sàn chậu trong 2 giây và sau đó thả lỏng 3 giây. Lặp lại như vậy 10 lần và thực hiện 3 lượt mỗi ngày. Tăng dần thời gian siết cơ lên 5 giây và sau đó là 10 giây.

Chẩn đoán bàng quang tăng hoạt

Nếu có triệu chứng buồn tiểu gấp bất thường, bác sĩ sẽ kiểm tra xem đó có phải là triệu chứng nhiễm trùng đường tiết niệu hoặc tiểu ra máu (đái máu) hay không. Bác sĩ sẽ còn kiểm tra khả năng làm rỗng của bàng quang.

Bác sĩ sẽ tìm các dấu hiệu chỉ ra các nguyên nhân có thể góp phần gây bàng quang tăng hoạt. Các bước được thực hiện để chẩn đoán bàng quang tăng hoạt gồm có:

• Khai thác bệnh sử
• Khám lâm sàng, gồm có khám trực tràng và khám phụ khoa ở phụ nữ
• Xét nghiệm nước tiểu để tìm dấu hiệu nhiễm trùng, nước tiểu có máu hoặc các bất thường khác
• Khám thần kinh để phát hiện các vấn đề về cảm giác hoặc phản xạ bất thường

Kiểm tra chức năng bàng quang

Bác sĩ sẽ tiến hành một số biện pháp để đánh giá hoạt động của bàng quang và khả năng làm rỗng đều đặn, hoàn toàn (đo niệu động học). Các phương pháp đo niệu động học gồm có:

• Đo lượng nước tiểu tồn dư (đo lượng nước tiểu còn sót lại trong bàng quang): Phương pháp này rất quan trọng trong những trường hợp nghi ngờ bàng quang không rỗng hoàn toàn khi đi tiểu. Nước tiểu còn sót lại trong bàng quang sau khi đi tiểu có thể gây ra các triệu chứng giống như bàng quang tăng hoạt. Để đo lượng nước tiểu tồn dư, bác sĩ sẽ tiến hành siêu âm bàng quang. Siêu âm là phương pháp chuyển sóng âm thanh thành hình ảnh, qua đó có thể biết được lượng nước tiểu còn lại trong bàng quang sau khi đi tiểu. Trong một số trường hợp, ống thông được đưa qua niệu đạo vào bàng quang để dẫn lượng nước tiểu còn lại ra ngoài và đo.
• Đo niệu dòng đồ (đo tốc độ dòng chảy nước tiểu): Để đo thể tích và tốc độ dòng chảy nước tiểu, người bệnh phải đi tiểu vào một thiết bị gọi là máy đo niệu dòng đồ. Thiết bị này sẽ chuyển dữ liệu thu được thành biểu đồ cho thấy những thay đổi trong tốc độ dòng chảy.
• Đo áp lực bàng quang: Phương pháp này đo áp lực trong bàng quang và vùng xung quanh khi bàng quang đầy. Trong quá trình đo áp lực bàng quang, một ống thông được đưa vào bàng quang và dần dần làm đầy bàng quang bằng một loại chất lỏng ấm. Một ống thông khác có gắn cảm biến đo áp lực được đặt vào trực tràng (đối với nam giới) hoặc âm đạo (đối với phụ nữ). Cảm biến này cho biết áp lực mà bàng quang phải tạo ra để đẩy hết nước tiểu ra ngoài. Phương pháp này giúp xác định nguyên nhân gây ra các triệu chứng bàng quang tăng hoạt là do co bóp cơ không tự chủ hay bàng quang bị cứng và không thể chứa nước tiểu dưới áp lực thấp.

Từ kết quả của các phương pháp kiểm tra này, bác sĩ sẽ đưa ra giải pháp điều trị thích hợp.

Điều trị bàng quang tăng hoạt

Có thể sẽ phải kết hợp nhiều phương pháp điều trị để làm giảm các triệu chứng bàng quang tăng hoạt một cách hiệu quả nhất.

Liệu pháp hành vi

Can thiệp hành vi là giải pháp đầu tiên để kiểm soát chứng bàng quang tăng hoạt. Cách này thường khá hiệu quả và không có tác dụng phụ. Các phương pháp can thiệp hành vi để điều trị bàng quang tăng hoạt gồm có:

• Bài tập cơ sàn chậu hay bài tập Kegel: Bài tập này giúp tăng cường cơ sàn chậu và cơ thắt niệu đạo. Điều này này có thể giúp ngăn chặn các cơn co bóp bàng quang không tự chủ. Cũng giống như tập thể dục, bài tập Kegel cần được thực hiện thường xuyên thì mới cho hiệu quả rõ rệt.
• Phản hồi sinh học: Trong quá trình phản hồi sinh học, người bệnh được gắn các cảm biến điện giúp đo lường và cho biết thông tin về cơ thể. Các cảm biến phản hồi sinh học giúp người bệnh học cách thực hiện những thay đổi trên cơ thể mình, chẳng hạn như tăng cường cơ vùng chậu để có thẻ kiểm soát bàng quang tốt hơn khi buồn tiểu gấp.
• Giữ cân nặng khỏe mạnh: Đối với những người thừa cân, giảm cân có thể giúp làm giảm các triệu chứng bàng quang tăng hoạt. Giảm cân cũng giúp cải thiện chứng tiểu không tự chủ do tăng áp lực.
• Đi tiểu vào khung giờ cố định hàng ngày: Đi tiểu vào các khung giờ cố định hàng ngày, chẳng hạn như cách 2 – 4 tiếng một lần thay vì đi khi cảm thấy buồn có thể giúp cải thiện các triệu chứng bàng quang tăng hoạt.
• Đặt ống thông không liên tục: Nếu bàng quang không rỗng hoàn toàn khi đi tiểu thì có thể sử dụng ống thông khi cần thiết để dẫn hết nước tiểu trong bàng quang ra ngoài. Tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi thử phương pháp này.
• Sử dụng tã: Sử dụng băng vệ sinh hoặc tã cho người lớn là một giải pháp giúp tránh bị ướt quần do rò rỉ nước tiểu. Điều này giúp người bệnh tự tin hơn và có thể thoải mái thực hiện các hoạt động hàng ngày. Tã dành cho người lớn có nhiều kích cỡ và mức độ thấm hút khác nhau.
• Rèn luyện bàng quang: Đây là phương pháp mà người bệnh phải nhịn tiểu khi cảm thấy buồn tiểu để tăng khả năng kiểm soát bàng quang. Thời gian nhịn tiểu ban đầu có thể là 30 phút và sau đó cố gắng tăng dần lên từ 3 đến 4 tiếng. Nên kết hợp rèn luyện bàng quang với bài tập Kegel để đạt được hiệu quả tốt nhất.

Sử dụng thuốc

Ở phụ nữ đã mãn kinh, liệu pháp estrogen âm đạo có thể giúp tăng cường các cơ và mô ở niệu đạo cũng như là vùng âm đạo. Estrogen âm đạo có dạng kem bôi, thuốc đặt, viên nén hoặc vòng. Phương pháp này có thể cải thiện đáng kể các triệu chứng bàng quang tăng hoạt.

Một cách khá hiệu quả để làm giảm các triệu chứng bàng quang tăng hoạt và giảm tình trạng tiểu không tự chủ là dùng thuốc làm giảm co bóp cơ bàng quang. Những loại thuốc này gồm có:

• Tolterodine
• Oxybutynin, có dạng viên uống, dạng miếng dán ngoài da và dạng gel bôi
• Trospium
• Solifenacin
• Darifenacin
• Fesoterodine
• Mirabegron

Tác dụng phụ thường gặp của hầu hết các loại thuốc này là khô mắt và khô miệng nhưng uống nước để làm dịu cơn khát có thể làm trầm trọng thêm các triệu chứng bàng quang tăng hoạt. Một tác dụng phụ khác là táo bón cũng có thể khiến cho các triệu chứng trở nên nặng hơn. Dạng giải phóng kéo dài của những loại thuốc này, chẳng hạn như dạng miếng dán và dạng gel bôi ngoài da, thường có ít tác dụng phụ hơn.

Người bệnh có thể uống một ít nước, ngậm kẹo không đường hoặc nhai kẹo cao su không đường để giảm khô miệng và sử dụng thuốc nhỏ mắt để tăng cường độ ẩm cho mắt. Ngoài ra cũng có thể dùng các sản phẩm xịt hay nước súc miệng chống khô miệng để cải thiện tình trạng khô miệng về lâu dài. Để giảm táo bón thì hãy ăn nhiều chất xơ hoặc sử dụng thuốc nhuận tràng.

Thuốc tiêm bàng quang

OnabotulinumtoxinA, hay còn được gọi là Botox, là một loại protein có nguồn gốc từ vi khuẩn Clostridium botulinum. Botox có thể được tiêm liều thấp trực tiếp vào mô bàng quang để thả lỏng các cơ.

Các nghiên cứu cho thấy rằng Botox có thể giúp cải thiện chứng tiểu không tự chủ nghiêm trọng. Tuy nhiên, tác dụng của phương pháp này chỉ là tạm thời, thường kéo dài từ 6 tháng – 1 năm và sau đó cần phải tiêm lại.

Phương pháp tiêm Botox có thể gây ra một số vấn đề không mong muốn như nhiễm trùng đường tiết niệu và bí tiểu. Nếu quyết định điều trị bằng Botox thì người bệnh nên cân nhắc kỹ và chuẩn bị sẵn sàng cho việc tự thông tiểu trong trường hợp bị bí tiểu.

Kích thích thần kinh

Điều hòa các xung thần kinh đến bàng quang có thể giúp cải thiện các triệu chứng bàng quang tăng hoạt.

Một phương pháp kích thích thần kinh để điều trị bàng quang tăng hoạt là sử dụng một sợi dây kim loại mảnh đặt gần các dây thần kinh cùng (các dây thần kinh mang tín hiệu đến bàng quang).

Đây là một thủ thuật xâm lấn tối thiểu, trong đó sợi dây kim loại được tạm thời cấy dưới da ở vùng thắt lưng. Trong một số trường hợp, điện cực vĩnh viễn được cấy dưới da. Sau đó, bác sĩ sử dụng một thiết bị cầm tay được kết nối với dây kim loại để truyền xung điện đến bàng quang, tương tự như cơ chế của máy tạo nhịp tim. Nếu các triệu chứng có cải thiện thì người bệnh có thể làm phẫu thuật để cấy một thiết bị phát xung điện chạy bằng pin vĩnh viễn vào cơ thể để giúp điều hòa xung thần kinh.

Kích thích thần kinh chày dưới da

Thủ thuật này đưa một cây kim mảnh qua da ở gần mắt cá chân để truyền kích thích điện từ dây thần kinh ở chân (dây thần kinh chày) đến cột sống, nơi dây thần kinh chày nối với dây thần kinh kiểm soát bàng quang.

Phương pháp kích thích thần kinh chày dưới da được thực hiện mỗi tuần một lần trong vòng 12 tuần để điều trị các triệu chứng bàng quang tăng hoạt. Người bệnh có thể sẽ phải điều trị duy trì cách 3 đến 4 tuần một lần để kiểm soát các triệu chứng.

Phẫu thuật

Những trường hợp có triệu chứng bàng quang tăng hoạt nghiêm trọng và không đáp ứng với các phương pháp điều trị khác có thể sẽ phải phẫu thuật. Mục đích của ca phẫu thuật là cải thiện khả năng giữ nước tiểu của bàng quang và giảm áp lực trong bàng quang. Tuy nhiên, những phương pháp này sẽ không giúp giảm đau bàng quang. Các phương pháp phẫu thuật để điều trị bàng quang tăng hoạt gồm có:

• Phẫu thuật tăng dung tích bàng quang: Sử dụng một phần ruột để mở rộng bàng quang. Phương pháp phẫu pháp này thường chỉ được thực hiện trong những trường hợp tiểu không tự chủ nghiêm trọng và không đáp ứng với bất kỳ phương pháp điều trị không xâm lấn nào khác. Sau ca phẫu thuật, người bệnh có thể sẽ phải sử dụng ống thông tiểu không liên tục trong suốt phần đời còn lại để dẫn nước tiểu ra khỏi bàng quang.
• Cắt bàng quang: Đây là giải pháp cuối cùng để điều trị bàng quang tăng hoạt, trong đó bác cắt bỏ bàng quang của người bệnh và sau đó tạo bàng quang mới từ một đoạn ruột hoặc tạo một lỗ mở qua da để nước tiểu thoát ra ngoài cơ thể. Nước tiểu được chứa trong một chiếc túi mà người bệnh đeo bên mình.

Các phương pháp điều trị khác

Đôi khi, việc điều chỉnh cân nặng và chế độ ăn uống có thể giúp làm giảm các triệu chứng bàng quang tăng hoạt:

• Duy trì cân nặng hợp lý: Đối với những người thừa cân, giảm cân có thể làm giảm các triệu chứng bàng quang tăng hoạt. Những người thừa cân hoặc béo phì còn có nguy cơ bị són tiểu do tăng áp lực và tình trạng này cũng sẽ cải thiện sau khi giảm cân.
• Uống đủ nước: Uống quá nhiều nước có thể làm trầm trọng thêm các triệu chứng bàng quang tăng hoạt nhưng uống không đủ nước sẽ khiến nước tiểu trở nên cô đặc, kết tinh tinh thể, hình thành sỏi và gây kích ứng niêm mạc bàng quang. Điều này sẽ làm tăng cảm giác buồn tiểu. Tăng dần lượng nước uống mỗi ngày để xác định lượng nước phù hợp nhất với mình.

Hạn chế các loại thức ăn và đồ uống gây kích thích bàng quang: Một số loại thực phẩm và đồ uống có thể gây kích thích bàng quang gồm có caffeine, rượu, trà, đồ uống có ga, các loại quả họ cam quýt, sô cô la, đồ ăn cay và cà chua. Nếu nhận thấy triệu chứng bàng quang tăng hoạt trở nên nặng hơn sau khi ăn một loại thực phẩm nào đó thì hãy thử kiêng một thời gian và theo dõi xem các triệu chứng có cải thiện hay không.

https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/overactive-bladder/symptoms-causes/syc-20355715