Bệnh thận IgA (bệnh Berger)

Bệnh thận IgA là gì?

Bệnh thận IgA, hay còn được gọi là bệnh Berger, là một bệnh lý về thận xảy ra khi một kháng thể có tên là immunoglobulin A (IgA) tích tụ trong thận. Điều này dẫn đến tình trạng viêm cục bộ và theo thời gian có thể gây cản trở chức năng lọc chất thải từ máu của thận.

Bệnh thận IgA thường tiến triển chậm trong nhiều năm nhưng diễn biến của bệnh ở mỗi người là khác nhau. Một số người có triệu chứng tiểu ra máu nhưng không gặp phải vấn đề nghiêm trọng nào, một số người tự khỏi bệnh trong khi lại có những trường hợp bệnh thận IgA tiến triển thành suy thận giai đoạn cuối.

Không có cách chữa khỏi bệnh thận IgA nhưng một số loại thuốc có thể làm chậm quá trình tiến triển của bệnh. Kiểm soát huyết áp ổn định và giảm cholesterol cũng là những điều cần thiết để ngăn ngừa biến chứng của bệnh thận IgA.

Triệu chứng bệnh thận IgA

Bệnh thận IgA thường không có triệu chứng ở giai đoạn đầu nên nhiều người mắc bệnh trong suốt một thời gian dài, có thể lên đến vài chục năm mà không hay biết. Đôi khi bệnh lý này được phát hiện khi xét nghiệm nước tiểu cho thấy có sự hiện diện của protein và tế bào hồng cầu.

Các dấu hiệu và triệu chứng của bệnh thận IgA gồm có:

• Nước tiểu màu hồng hoặc nâu nhạt do có lẫn máu. Đôi khi có thể nhìn thấy rõ máu trong nước tiểu. Điều này thường xảy ra trong hoặc sau khi bị nhiễm trùng đường hô hấp trên hoặc các bệnh nhiễm trùng khác và sau khi tập luyện nặng
• Nước tiểu nổi bọt do protein rò rỉ vào nước tiểu (protein niệu)
• Đau ở một hoặc cả hai bên hạ xương (vùng ngay bên dưới khung xương sườn)
• Sưng phù bàn tay và bàn chân
• Tăng huyết áp

Khi nào cần đi khám?

Nên đi khám ngay nếu phát hiện thấy có máu trong nước tiểu. Tiểu ra máu có thể do nhiều nguyên nhân gây ra nhưng tiểu ra máu kéo dài hoặc lặp đi lặp lại có thể là dấu hiệu của một vấn đề sức khỏe nghiêm trọng. Cũng nên đi khám nếu có các dấu hiệu bất thường khác như đột ngột bị sưng phù ở bàn tay và bàn chân.

Nguyên nhân gây bệnh thận IgA

Thận là cặp cơ quan hình hạt đậu, có kích thước bằng nắm tay, nằm ở sau phúc mạc (màng bụng) và đối xưng ở hai bên cột sống. Mỗi quả thận chứa các mạch máu nhỏ, có chức năng lọc chất thải, nước thừa cùng các chất khác ra khỏi máu. Máu đã được lọc sẽ quay trở lại tuần hoàn trong khi chất thải đi vào bàng quang và đào thải ra khỏi cơ thể theo nước tiểu.

Immunoglobulin A (IgA) là một kháng thể đóng vai trò quan trọng trong hệ miễn dịch với nhiệm vụ tấn công mầm bệnh xâm nhập và chống lại nhiễm trùng. Tuy nhiên, trong những trường hợp mắc bệnh thận IgA, kháng thể này tập hợp trong các cầu thận, gây viêm (viêm cầu thận) và dần dần ảnh hưởng đến khả năng lọc máu của thận.

Các nhà nghiên cứu chưa tìm ra nguyên nhân chính xác gây tích tụ kháng thể IgA trong thận nhưng rất có thể có liên quan đến các yếu tố dưới đây:

• Gen di truyền: Nguy cơ mắc bệnh thận IgA tăng cao nếu trong gia đình có người thân bị bệnh này. Một số nhóm chủng tộc có nguy cơ bệnh thận IgA cao hơn so với các chủng tộc khác.
• Các bệnh về gan như xơ gan - tình trạng mô gan khỏe mạnh dần bị thay thế bởi mô sẹo, viêm gan B và viêm gan C mạn tính.
• Bệnh celiac hay không dung nạp gluten, xảy ra do hệ miễn dịch phản ứng với gluten – một loại protein trong thực phẩm.
• Các bệnh nhiễm trùng như HIV và một số bệnh nhiễm trùng do vi khuẩn.

Các yếu tố nguy cơ

Mặc dù chưa rõ nguyên nhân chính xác gây bệnh thận IgA nhưng các yếu tố dưới đây có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh:

• Giới tính: Ở một số quốc gia, tỷ lệ nam giới mắc bệnh thận IgA cao gấp đôi phụ nữ.
• Chủng tộc: Bệnh thận IgA phổ biến hơn ở người da trắng và người châu Á.
• Tuổi tác: Bệnh thận IgA thường xảy ra ở độ tuổi thanh thiếu niên và cuối độ tuổi 30.
• Tiền sử gia đình: Trong một số trường hợp, bệnh thận IgA di truyền trong gia đình, điều này cho thấy rằng yếu tố di truyền góp phần gây bệnh.

Biến chứng của bệnh thận IgA

Quá trình diễn biến của bệnh thận IgA ở mỗi người là khác nhau. Một số người mắc bệnh trong suốt nhiều năm mà hầu như không gặp phải vấn đề nào. Trên thực tế, nhiều trường hợp mắc bệnh mà không được chẩn đoán. Trong khi đó, một số người lại gặp các biến chứng như:

• Cao huyết áp: Tổn thương thận do tích tụ IgA có thể làm tăng huyết áp và tình trạng cao huyết áp có thể gây tổn thương thêm cho thận.
• Cholesterol cao: Mức cholesterol cao có thể làm tăng nguy cơ nhồi máu cơ tim.
• Suy thận cấp: Nếu thận mất khả năng lọc do tích tụ IgA, lượng chất thải trong máu sẽ tăng lên nhanh chóng.
• Bệnh thận mạn tính: Bệnh thận IgA có thể khiến thận dần dần ngừng hoạt động. Lúc này, người bệnh sẽ phải lọc máu suốt đời hoặc phẫu thuật ghép thận để duy trì sự sống.
• Thận hư: Đây là một nhóm các vấn đề xảy ra do tổn thương cầu thận, gồm có protein niệu (lượng protein trong nước tiểu cao), protein máu thấp, cholesterol và lipid cao và sưng phù mí mắt, bàn chân và bụng.

Phòng ngừa bệnh thận IgA

Không có cách nào phòng ngừa bệnh thận IgA. Những người có tiền sử gia đình mắc bệnh nên trao đổi với bác sĩ về các biện pháp bảo vệ sức khỏe thận, chẳng hạn như điều trị cao huyết áp và duy trì mức cholesterol khỏe mạnh.

Chẩn đoán bệnh thận IgA

Bệnh thận IgA thường được phát hiện sau khi người bệnh nhận thấy có máu trong nước tiểu hoặc xét nghiệm định kỳ cho thấy nước tiểu có protein hoặc máu. Các xét nghiệm giúp chẩn đoán bệnh thận IgA gồm có:

• Xét nghiệm nước tiểu: Máu hoặc protein trong nước tiểu - dấu hiệu đầu tiên của bệnh thận IgA -  có thể được phát hiện khi khám sức khỏe định kỳ. Nếu nghi ngờ có vấn đề với thận, bác sĩ sẽ chỉ định xét nghiệm nước tiểu 24 giờ để đánh giá chức năng thận.
• Xét nghiệm máu: Nồng độ creatinin (một sản phẩm thải trong máu) cao hơn bình thường có thể là dấu hiệu của bệnh thận.
• Sinh thiết thận: Đây là cách duy nhất để xác nhận chẩn đoán bệnh thận IgA. Bác sĩ đưa một cây kim dài qua da và vào thận để lấy một mẫu mô thận nhỏ. Mẫu mô được phân tích dưới kính hiển vi để tìm các dấu hiệu bất thường.
• Iothalamate: Bác sĩ cũng có thể sẽ chỉ định xét nghiệm này, trong đó sử dụng chất tương phản đặc biệt để theo dõi chức năng lọc chất thải của thận.

Điều trị bệnh thận IgA

Không có cách chữa khỏi bệnh thận IgA và không có cách nào dự đoán chính xác diễn biến của bệnh. Một số người chỉ cần theo dõi để xem bệnh có tiến triển nặng hơn hay không.

Trong khi đó, một số người lại cần dùng thuốc để làm chậm sự tiến triển của bệnh và kiểm soát các triệu chứng.

Các phương pháp điều trị bệnh thận IgA gồm có:

• Thuốc điều trị cao huyết áp: Dùng thuốc ức chế men chuyển (ACE) hoặc thuốc ức chế thụ thể angiotensin (ARB) có thể làm giảm huyết áp và giảm tình trạng mất protein.
• Axit béo omega-3: Loại axit béo này có trong nhiều loại thực phẩm và viên uống dầu cá. Axit béo omega-3 có tác dụng giảm tình trạng viêm ở cầu thận mà không gây tác dụng phụ. Tuy nhiên nên hỏi ý kiến bác sĩ trước khi bắt đầu uống bổ sung omega-3.
• Thuốc ức chế miễn dịch: Trong một số trường hợp, thuốc corticoid, chẳng hạn như prednisone và các loại thuốc có tác dụng giảm đáp ứng miễn dịch khác (thuốc ức chế miễn dịch) có thể ngăn hệ miễn dịch tấn công cầu thận. Những loại thuốc này có thể gây ra các tác dụng phụ nghiêm trọng, chẳng hạn như tăng huyết áp, lượng đường trong máu tăng cao và tăng nguy cơ nhiễm trùng.
• Statin: Đối với những người bị cholesterol cao, nhóm thuốc statin có thể giúp hạ cholesterol và làm chậm sự tiến triển của tình trạng tổn thương thận.
• Thuốc lợi tiểu: Những loại thuốc này giúp loại bỏ chất lỏng thừa ra khỏi máu và nhờ đó giúp kiểm soát huyết áp.

Mục đích của các phương pháp điều trị là tránh phải lọc máu hoặc ghép thận nhưng trong một số trường hợp, người bệnh vẫn phải lọc máu hoặc phẫu thuật ghép thận.

Điều chỉnh lối sống và chế độ ăn

Để giúp thận khỏe mạnh hơn, người mắc bệnh thận IgA nên:

• Kiểm soát huyết áp: Duy trì huyết áp khỏe mạnh có thể giúp làm chậm quá trình tổn thương thận do bệnh thận IgA. Thực hiện các thói quen sống lành mạnh, gồm có hạn chế ăn mặn, giảm cân nếu thừa cân, tăng cường hoạt động thể chất và uống rượu có chừng mực là những cách để ổn định huyết áp. Ngoài ra phải dùng thuốc huyết áp theo chỉ định.
• Theo dõi huyết áp thường xuyên tại nhà: Ghi kết quả mỗi lần đo và mang theo khi đi khám để bác sĩ đánh giá.
• Ăn ít protein: Giảm lượng protein trong chế độ ăn và thực hiện các biện pháp để giảm cholesterol trong máu có thể giúp làm chậm sự tiến triển của bệnh thận IgA và bảo vệ chức năng thận.