Bệnh tổ đỉa

Bệnh tổ đỉa là gì?

Bệnh tổ đỉa là một bệnh ngoài da gây nổi các nốt mụn nước nhỏ trên lòng bàn tay và hai bên ngón tay và đôi khi là cả phần dưới của bàn chân.

Triệu chứng này của bệnh tổ đỉa thường kéo dài khoảng 3 tuần và gây ngứa dữ dội. Sau một thời gian, mụn nước vỡ ra, khô lại và đóng vảy. Mụn nước thường xuất hiện trở lại, đôi khi các mụn nước cũ chưa lành hẳn thì mụn nước mới đã mọc lên.

Bệnh tổ đỉa thường được điều trị bằng các loại thuốc bôi ngoài da nhưng trong những trường hợp nghiêm trọng, người bệnh có thể cần dùng thuốc corticosteroid đường uống, chẳng hạn như prednisone hoặc thuốc tiêm.

Triệu chứng bệnh tổ đỉa

Triệu chứng chính của bệnh tổ đỉa là nổi mụn nước, thường là ở hai bên ngón tay và lòng bàn tay nhưng đôi khi triệu chứng còn xảy ra ở lòng bàn chân. Mụn nước do bệnh tổ đỉa thường rất nhỏ, có màu hồng nhạt hoặc màu da, hơi trong và tạo thành cụm.

Trong những trường hợp nghiêm trọng, các mụn nước nhỏ có thể hợp nhất lại và tạo thành mụn nước lớn. Vùng da bị bệnh có thể bị đau rát và rất ngứa. Sau khoảng vài tuần, các mụn nước khô lại, đóng vảy và bong ra.

Bệnh tổ đỉa thường tái phát khá thường xuyên trong nhiều tháng hoặc nhiều năm.

Khi nào cần đi khám?

Nên đi khám bác sĩ da liễu nếu nổi mụn nước ở tay hoặc chân mà không tự khỏi sau vài ngày.

Nguyên nhân

Nguyên nhân chính xác gây bệnh tổ đỉa hiện vẫn chưa được xác định rõ. Bệnh này có thể liên quan đến bệnh viêm da cơ địa hay còn gọi là bệnh chàm (eczema) cũng như là một số dạng dị ứng, chẳng hạn như viêm mũi dị ứng. Ở những người bị viêm mũi dị ứng, bệnh tổ đỉa có thể tái phát theo mùa.

Các yếu tố nguy cơ

Các yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh tổ đỉa gồm có:

• Căng thẳng: bệnh tổ đỉa thường xảy ra phổ biến hơn trong những khoảng thời gian bị căng thẳng về tinh thần hoặc thể chất.
• Tiếp xúc với một số kim loại nhất định, ví dụ như coban và niken – đây là những kim loại thường được sử dụng trong công nghiệp.
• Da nhạy cảm: những người bị phát ban sau khi tiếp xúc với một số chất gây kích ứng có nguy cơ bị bệnh tổ đỉa cao hơn.
• Viêm da cơ địa: một số người bị viêm da cơ địa cũng bị bệnh tổ đỉa.

Biến chứng

Trong hầu hết các trường hợp thì bệnh tổ đỉa chỉ gây ngứa ngáy, khó chịu. Đôi khi, cảm giác đau và ngứa dữ dội do bệnh này có thể gây cản trở các công việc hàng ngày. Gãi mạnh có thể làm vỡ mụn nước và làm tăng nguy cơ nhiễm trùng do vi khuẩn ở vùng da bị bệnh. Bệnh tổ đỉa đa phần không gây ra bất kỳ biến chứng nghiêm trọng nào đến sức khỏe.

Biện pháp chẩn đoán

Bác sĩ có thể chẩn đoán bệnh tổ đỉa dựa trên các triệu chứng trên da. Không có phương pháp xét nghiệm nào có thể xác nhận chẩn đoán bệnh tổ đỉa nhưng đôi khi vẫn cần thực hiện một số xét nghiệm để loại trừ các vấn đề về da khác có triệu chứng tương tự.

Ví dụ, nếu triệu chứng xuất hiện ở bàn chân thì có thể cần sinh thiết da để kiểm tra xem có phải bị nấm da chân hay không và xác định loại nấm cụ thể gây bệnh. Nếu nghi ngờ nguyên nhân là do phản ứng dị ứng thì sẽ cần thực hiện phương pháp test áp bì (patch test), trong đó cho da tiếp xúc với một số chất khác nhau và kiểm tra lại sau 2 – 3 ngày.

Điều trị bệnh tổ đỉa

Tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng mà bệnh tổ đỉa sẽ được điều trị bằng các phương pháp dưới đây:

• Corticoid: corticoid (corticosteroid) tại chỗ có thể giúp đẩy nhanh quá trình lành các nốt mụn nước. Bôi thuốc lên vùng da có mụn nước và bọc lại bằng màng bọc thực phẩm hoặc chườm ẩm sau khi bôi thuốc để tăng sự hấp thụ. Những trường hợp nghiêm trọng sẽ cần điều trị bằng corticoid  đường uống, chẳng hạn như prednisone. Lưu ý, sử dụng steroid trong thời dài có thể gây ra các tác dụng phụ nghiêm trọng.
• Liệu pháp ánh sáng: khi các phương pháp khác không hiệu quả thì có thể sẽ cần điều trị bằng liệu pháp ánh sáng, trong đó kết hợp tia cực tím với loại thuốc bôi đặc biệt (chất nhạy quang) có tác dụng giúp da dễ tiếp nhận tác động của loại ánh sáng này hơn.
• Thuốc ức chế miễn dịch: các loại thuốc như tacrolimus và pimecrolimus là lựa chọn thay thế cho những người không muốn dùng steroid. Một trong những tác dụng phụ của các loại thuốc này là làm tăng nguy cơ nhiễm trùng da.
• Tiêm Botulinum toxin: bác sĩ có thể chỉ định tiêm botulinum toxin để điều trị cho những trường hợp bị bệnh tổ đỉa nghiêm trọng.

Các biện pháp điều trị khác

Ngoài dùng những loại thuốc kể trên, có thể làm dịu cảm giác ngứa ngáy, khó chịu do bệnh tổ đỉa bằng những biện pháp dưới đây:

• Chườm mát: chườm một miếng gạc hoặc vải sạch nhúng nước mát lên vùng da có mụn nước sẽ giúp giảm ngứa.
• Thuốc kháng histamine: các loại thuốc kháng histamine không kê đơn như diphenhydramine hoặc loratadine có tác dụng giúp giảm ngứa.

Phòng ngừa bệnh tổ đỉa

Vì chưa rõ nguyên nhân chính xác gây bệnh tổ đỉa nên cũng không có cách nào để ngăn ngừa hoàn toàn bệnh này. Có thể làm giảm nguy cơ bằng cách hạn chế căng thẳng và tránh tiếp xúc với muối kim loại, chẳng hạn như coban và niken.

Ngoài ra cần bảo vệ và chăm sóc tốt cho da bằng cách:

• Sử dụng xà phòng dịu nhẹ và nước ấm để rửa tay
• Tránh để tay tiếp xúc với các chất tẩy rửa mạnh
• Dưỡng ẩm thường xuyên cho da
• Đeo găng tay khi cần tiếp xúc với chất tẩy rửa hay kim loại