Chất bổ trợ trong vắc-xin có tác dụng gì?

Chất bổ trợ là gì và tại sao lại được sử dụng trong vắc-xin?

Chất bổ trợ là thành phần được sử dụng trong một số loại vắc-xin giúp tạo ra phản ứng miễn dịch mạnh hơn ở những người được tiêm hay nói cách khác, chất bổ trợ giúp vắc-xin hoạt động tốt hơn. Một số loại vắc-xin được sản xuất từ vi trùng bị suy yếu hoặc bị chết có chứa chất bổ trợ tự nhiên và giúp cơ thể hình thành đáp ứng miễn dịch một cách mạnh mẽ. Tuy nhiên, hầu hết các loại vắc-xin được sản xuất ngày nay chỉ chứa một phần nhỏ của vi trùng, chẳng hạn như protein của chúng thay vì toàn bộ virus hoặc vi khuẩn. Chất bổ trợ trong vắc-xin giúp cơ thể tạo ra phản ứng miễn dịch đủ mạnh để chống lại căn bệnh mà vắc-xin đó phòng ngừa. Các loại vắc-xin có chứa chất bổ trợ có thể gây ra các phản ứng tại chỗ như sưng tấy, đỏ và đau tại vị trí tiêm hoặc các phản ứng toàn thân như sốt, ớn lạnh và đau nhức cơ thể nhiều hơn so với vắc-xin không chứa chất bổ trợ.

Tính an toàn của chất bổ trợ

Muối nhôm (aluminum salt) là một loại chất bổ trợ được sử dụng trong vắc-xin. Các loại muối nhôm, chẳng hạn như nhôm hydroxit (aluminum hydroxide), nhôm photphat (aluminum phosphate) và nhôm kali sunfat (aluminum potassium sulfate) đã được sử dụng một cách an toàn trong sản xuất vắc-xin từ hơn 70 năm trước. Từ thập niên 30, 40 và 50 muối nhôm bắt đầu được sử dụng trong vắc-xin phòng bệnh bạch hầu và uốn ván sau khi nghiên cứu phát hiện ra rằng chất này có tác dụng tăng cường đáp ứng miễn dịch của cơ thể với vắc-xin.

Sau đó, khoa học tiếp tục tìm ra thêm nhiều chất bổ trợ khác để nhắm mục tiêu đến các thành phần cụ thể của đáp ứng miễn dịch nhằm tạo sự bảo vệ chống lại bệnh tật hiệu quả hơn và kéo dài lâu hơn.

Mọi loại vắc-xin, cho dù có chứa chất bổ trợ hay không đều trải qua quá trình nghiên cứu và thử nghiệm lâm sàng kỹ lưỡng để đảm bảo tính an toàn và hiệu quả trước khi được cấp phép sử dụng. Sau đó vắc-xin lại tiếp tục được giám sát trong quá trình sử dụng thực tế.

Một số chất bổ trợ phổ biến

Nhôm

Các chất bổ trợ chứa nhôm là thành phần đã được sử dụng trong sản xuất vắc-xin từ những năm 1930. Một lượng nhỏ nhôm được thêm vào để giúp cơ thể hình thành khả năng miễn dịch mạnh hơn chống lại vi trùng trong vắc-xin. Nhôm là một trong những kim loại phổ biến nhất được tìm thấy trong tự nhiên, có trong không khí, thực phẩm và nước. Nghiên cứu khoa học đã chỉ ra rằng lượng nhôm phơi nhiễm ở những người tiêm chủng đúng theo lịch khuyến nghị chỉ ở mức thấp và cơ thể không dễ dàng hấp thụ.  

AS04

Bắt đầu từ năm 2009, monophosphoryl lipid A (MPL) đã được sử dụng trong vắc-xin Cervarix –một loại vắc-xin ngừa HPV. Chất tăng cường miễn dịch này được phân lập từ bề mặt của vi khuẩn.

MF59

MF59 là chất bổ trợ có trong Fluad (vắc-xin phòng cúm được sử dụng cho người từ 65 tuổi trở lên). MF59 là một nhũ tương dầu trong nước có chứa squalene, một loại dầu tự nhiên được tìm thấy trong nhiều tế bào thực vật, động vật và cả ở người. MF59 được sử dụng trong vắc-xin phòng cúm ở Châu Âu từ năm 1997 và ở Mỹ từ năm 2016. Các vắc-xin này đã được tiêm cho hàng triệu người và có tính an toàn rất cao.

AS01B

AS01B là chất bổ trợ được sử dụng với thành phần kháng nguyên của vắc-xin Shingrix. Shingrix là vắc-xin tái tổ hợp ngừa zona được khuyến nghị cho những người từ 50 tuổi trở lên. AS01B được tạo nên từ monophosphoryl lipid A (MPL) - một chất tăng cường miễn dịch được phân lập từ bề mặt của vi khuẩn và QS-21 - một hợp chất tự nhiên được chiết xuất từ ​​cây xà phòng Chile (Quillaja saponaria Molina). Trong các thử nghiệm lâm sàng trước khi được cấp phép, AS01B  gây ra một số phản ứng tại chỗ và phản ứng toàn thân nhưng vẫn đảm bảo tính an toàn khi sử dụng.

AS01B  cũng là một thành phần trong các loại vắc-xin hiện đang trong quá trình thử nghiệm lâm sàng, gồm có vắc-xin phòng bệnh sốt rét và HIV. Đến nay, những thử nghiệm này đã có hơn 15.000 người tham gia.

CpG 1018

CpG 1018 là chất bổ trợ mới được tạo ra gần đây và được sử dụng trong vắc-xin Heplisav-B. Chất bổ trợ này được tạo nên từ mô típ cytosine phosphoguanine (CpG) - một dạng tổng hợp của DNA mô phỏng vật chất di truyền của vi khuẩn và virus. Khi được thêm vào vắc-xin, CpG 1018 sẽ làm tăng đáp ứng miễn dịch của cơ thể.

Trong quá trình thử nghiệm lâm sàng, các tác dụng phụ của Heplisav-B cũng tương tự như tác dụng phụ của một loại vắc-xin phòng viêm gan B không chứa chất bổ trợ đã được cấp phép trước đó.