Lichen chấm

Lichen chấm là gì?

Lichen chấm (lichen nitidus) là một bệnh về da hiếm gặp, gây nổi những nốt sần nhỏ, lấp lánh như có nhũ trên bề mặt da. Lichen chấm xảy ra do phản ứng viêm bất thường trong tế bào da nhưng khoa học vẫn chưa rõ nguyên nhân cụ thể gây ra phản ứng viêm này.

Mặc dù lichen chấm có thể xảy ra ở bất kỳ ai nhưng thường gặp nhất là ở trẻ nhỏ và người trẻ tuổi. Lichen chấm đa phần không gây ra bất kỳ triệu chứng khó chịu nào và thường tự khỏi mà không cần điều trị.

Lichen chấm không làm tăng nguy cơ ung thư da và không phải là một bệnh truyền nhiễm.

Triệu chứng lichen chấm

Lichen chấm có dạng các đám sẩn nhỏ, sáng lấp lánh trên bề mặt da. Các sẩn này có những đặc điểm như sau:

• Kích thước: các sẩn lichen chấm có kích thước từ chỉ nhỏ như đầu kim cho đến đường kính vài mm.
• Hình dạng: các sẩn hình tròn và có đỉnh phẳng.
• Màu sắc: thường trùng với màu da nhưng có thể hơi hồng ở những người có da sáng hoặc nhạt hơn màu da ở những người có da tối màu.
• Vị trí: lichen chấm thường xảy ra trên ngực, bụng, cánh tay và vùng sinh dục, đôi khi còn xuất hiện trên lòng bàn tay, lòng bàn chân hoặc móng tay. Lichen chấm thường bắt đầu ở một vị trí trên cơ thể rồi sau đó xuất hiện ở những vị trí khác.
• Ngứa: trong một số ít trường hợp, các sẩn lichen chấm gây ngứa ngáy, thậm chí còn ngứa dữ dội. Chúng có thể tạo thành một hàng ở những vị trí có vết xước, nếp gấp da hoặc vùng da thường xuyên bị ma sát, chẳng hạn như nếp gấp da ở bụng, bên trong khuỷu tay hoặc cổ tay.

Khi nào cần đi khám?

Nên đi khám bác sĩ nếu phát hiện thấy các nốt sần nhỏ hoặc tình trạng giống như phát ban trên da mà không rõ nguyên nhân. Rất nhiều vấn đề khác nhau có thể gây ra các biểu hiện bất thường trên da và cần chẩn đoán chính xác để điều trị kịp thời.

Cần đi khám ngay lập tức nếu còn có các dấu hiệu khác, chẳng hạn như:

• Sốt
• Ngứa dữ dội
• Chảy mủ hoặc dịch lỏng từ các nốt phát ban

Nguyên nhân gây lichen chấm

Khoa học vẫn chưa tìm ra nguyên nhân gốc rễ gây lichen chấm. Tuy nhiên, các sẩn lấp lánh xuất hiện là do phản ứng viêm trong da. Phản ứng viêm này được kiểm soát bởi một loại tế bào bạch cầu được gọi là tế bào lympho T. Thông thường, các tế bào này có vai trò chữa lành bệnh tật hoặc chấn thương, chẳng hạn như vết đứt ngoài da. Các nghiên cứu hiện vẫn đang được thực hiện để tìm nguyên nhân khiến tế bào lympho T kích hoạt phản ứng viêm gây ra lichen chấm.

Các yếu tố nguy cơ

Lichen chấm chủ yếu xảy ra ở trẻ em và người trẻ tuổi.

Mối liên hệ với các bệnh khác

Vì lichen chấm là vấn đề rất hiếm gặp nên mới chỉ có rất ít thông tin về bệnh này. Theo dữ liệu tổng hợp được từ các trường hợp thực tế và một vài nghiên cứu nhỏ thì lichen chấm có mối liên hệ với các bệnh khác, ví dụ như:

• Lichen phẳng: một vấn đề về da do viêm, có biểu hiện đặc trưng là các mảng màu đỏ hoặc tím, có đầu phẳng, ngứa trên da hoặc các mảng trắng có viền ở niêm mạc miệng
• Viêm da cơ địa (eczema): một dạng viêm da với triệu chứng là các mảng da đỏ, khô, ngứa ngáy, thường xảy ra trên mặt, bên trong khuỷu tay, phía sau đầu gối, trên bàn tay và bàn chân.
• Bệnh Crohn: tình trạng viêm niêm mạc đường tiêu hóa, thường gây đau bụng, tiêu chảy nặng và dẫn đến thiếu hụt dinh dưỡng
• Viêm khớp dạng thấp ở trẻ vị thành niên: một dạng viêm khớp gây đau khớp dai dẳng, sưng tấy và cứng khớp
• Bệnh lao: một bệnh truyền nhiễm ảnh hưởng đến phổi

Biến chứng của lichen chấm

Lichen chấm là một vấn đề lành tính, không gây ảnh hưởng về lâu dài đến da và cũng không có bất kỳ biến chứng nào. Tuy nhiên, các sẩn lichen chấm trên da có thể gây ảnh hưởng đến vẻ ngoài.

Biện pháp chẩn đoán

Bác sĩ da liễu có thể chẩn đoán bệnh lichen chấm hoặc các vấn đề về da khác dựa trên những triệu chứng trên da, thông tin mà người bệnh cung cấp và sau đó tiến hành khám da.

Bác sĩ thường sẽ sử dụng kính lúp để kiểm tra các dấu hiệu bất thường trên da hoặc lấy một mẫu mô nhỏ (sinh thiết) và soi dưới kính hiển vi.

Điều trị lichen chấm

Đa phần lichen chấm tồn tại trong vài tháng đến một năm, sau đó thường tự khỏi mà không cần điều trị. Sau khi khỏi bệnh, da sẽ trở lại bình thường. Lichen chấm không để lại sẹo hay thay đổi màu da.

Nếu lichen chấm gây ngứa ngáy, khó chịu hoặc ảnh hưởng đến vẻ ngoài thì có thể điều trị bằng các phương pháp sau:

• Corticoid (corticosteroid): làm giảm phản ứng viêm – nguyên nhân gây ra lichen chấm. Corticoid có thể gây ra nhiều tác dụng phụ khác nhau, tùy thuộc vào sản phẩm được sử dụng là dạng bôi tại chỗ hay dạng viên uống. Sử dụng corticoid tại chỗ trong thời gian dài có thể làm mỏng da, giảm hiệu quả điều trị và dẫn đến các vấn đề về da khác. Sử dụng corticoid đường uống lâu dài có thể gây yếu xương (loãng xương), tiểu đường, cao huyết áp và tăng nồng độ cholesterol.
• Retinoid: là một dạng tổng hợp của vitamin A. Retinoid có trong cả các sản phẩm bôi ngoài da và thuốc uống. Các sản phẩm bôi da thường không gây ra nhiều tác dụng phụ như corticoid nhưng có thể gây kích ứng da. Vì retinoid có thể gây dị tật bẩm sinh nên phụ nữ đang mang thai hoặc đang có ý định mang thai không nên sử dụng.
• Các loại thuốc bôi khác: thuốc bôi tacrolimus có thể làm giảm đáp ứng miễn dịch và cải thiện lichen chấm. Các tác dụng phụ có thể xảy ra gồm có châm chích, nóng rát và ngứa tại vị trí bôi thuốc. Không sử dụng tacrolimus trong thời gian điều trị bằng liệu pháp ánh sáng và hạn chế tiếp xúc với ánh nắng mặt trời trong khi dùng thuốc.
• Thuốc kháng histamin: có tác dụng ngăn cản hoạt động của histamin – một loại protein tham gia vào phản ứng viêm. Thuốc kháng histamin đường uống hoặc dạng bôi tại chỗ có thể làm giảm tình trạng ngứa do lichen nitidus chấm.
• Liệu pháp ánh sáng: đây là phương pháp chiếu tia cực tím bước sóng A (UVA) sâu vào da để cải thiện triệu chứng lichen chấm. Phương pháp này thường được kết hợp với một loại thuốc làm cho da nhạy cảm hơn với tia UVA. Ngoài ra còn có liệu pháp ánh sáng sử dụng tia cực tím bước sóng B (UVB) dải hẹp. Trong vài ngày sau điều trị, do da vẫn còn nhạy cảm nên cần tránh tiếp xúc với ánh nắng mặt trời để bảo vệ da và phải đeo một loại kính râm đặc biệt có tác dụng hấp thụ tia cực tím để bảo vệ cho đôi mắt.