Ung thư đường mật (ung thư ống mật)

Ung thư đường mật là gì?

Ung thư đường mật là bệnh ung thư xảy ra trong các ống mật - các ống có nhiệm vụ mang dịch mật được tạo ra trong gan đến túi mật và ruột non để hỗ trợ quá trình tiêu hóa, đặc biệt là tiêu hóa chất béo. Ung thư đường mật hay ung thư ống mật một bệnh ung thư không phổ biến, mặc dù có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi nhưng chủ yếu là ở những người trên 50 tuổi.

Các loại ung thư đường mật

Ung thư đường mật được phân chia thành các loại dưới đây dựa trên vị trí mà ung thư xảy ra trong đường mật:

• Ung thư đường mật trong gan: xảy ra ở các phần của đường mật trong gan và đôi khi được coi là một loại ung thư gan.
• Ung thư đường mật ngoài gan: xảy ra ở các ống mật ngay bên ngoài gan. Loại này còn được gọi là ung thư đường mật rốn gan.
• Ung thư đường mật ở xa: xảy ra ở phần đường mật gần với ruột non.

Ung thư đường mật là một loại bệnh ung thư rất khó điều trị.

Dấu hiệu, triệu chứng

Các dấu hiệu và triệu chứng của ung thư đường mật gồm có:

• Vàng da và tròng trắng của mắt
• Ngứa ngáy dữ dội
• Phân nhạt màu
• Mệt mỏi
• Đau bụng
• Đầy hơi, chướng bụng
• Nước tiểu sẫm màu
• Sụt cân

Khi nào cần đi khám?

Hãy đi khám bác sĩ nếu như bị mệt mỏi kéo dài dai dẳng, đau bụng, vàng da hoặc các dấu hiệu bất thường khác.

Nguyên nhân

Ung thư đường mật xảy ra khi DNA của các tế bào trong ống dẫn mật có sự thay đổi (đột biến). DNA của tế bào có vai trò chỉ dẫn cho mọi quá trình hóa học diễn ra trong cơ thể. Đột biến DNA gây ra những thay đổi trong các chỉ dẫn này. Kết quả là các tế bào bắt đầu phát triển mất kiểm soát và không chết đi theo chu kỳ tự nhiên. Thay vào đó, chúng tích tụ lại và cuối cùng hình thành nên khối u. Khoa học vẫn đang tiếp tục nghiên cứu để tìm nguyên nhân gây ra đột biến gen trong tế bào dẫn đến ung thư.

Các yếu tố nguy cơ

Các yếu tố có thể làm tăng nguy cơ ung thư đường mật gồm có:

• Bị bệnh viêm xơ đường mật nguyên phát: tình trạng các ống dẫn mật bị viêm, dần hình thành sẹo và trở nên xơ cứng.
• Bệnh gan mạn tính: sẹo ở gan do tiền sử bệnh gan mạn tính làm tăng nguy cơ ung thư đường mật.
• Các vấn đề về ống mật bẩm sinh: Những người sinh ra đã bị u nang đường mật - tình trạng khiến cho các ống mật bị giãn ra và không đều – sẽ có nguy cơ mắc ung thư đường mật cao hơn.
• Nhiễm sán lá gan: Nguy cơ ung thư đường mật tăng cao ở những người bị nhiễm sán lá gan – một loại ký sinh trùng có thể xâm nhập vào cơ thể khi ăn cá sống hoặc thực phẩm chưa nấu chín.
• Tuổi tác cao: Ung thư đường mật xảy ra phổ biến nhất ở người trên 50 tuổi.
• Hút thuốc: Hút thuốc lá cũng làm tăng nguy cơ ung thư đường mật.

Biện pháp chẩn đoán

Nếu có các dấu hiệu của ung thư đường mật thì bác sĩ sẽ chỉ định thực hiện các biện pháp xét nghiệm và chẩn đoán hình ảnh sau:

• Xét nghiệm chức năng gan: xét nghiệm máu để đo chức năng gan sẽ cung cấp thông tin về nguyên nhân gây ra các triệu chứng.
• Xét nghiệm chất chỉ điểm ung thư: đo nồng độ kháng nguyên ung thư 19-9 (CA 19-9) trong máu sẽ giúp bác sĩ có thêm thông tin để đưa ra chẩn đoán. CA 19-9 là một loại protein được tạo ra bởi các tế bào ung thư ống mật. Tuy nhiên, không phải lúc nào nồng độ CA 19-9 trong máu cao cũng có nghĩa là bị ung thư ống mật. Điều này cũng có thể xảy ra ở các bệnh về ống mật khác, chẳng hạn như viêm và tắc nghẽn ống mật.
• Nội soi mật tụy ngược dòng (ERCP): một ống dài, nhỏ được trang bị camera được đưa xuống cổ họng và qua đường tiêu hóa đến ruột non. Camera hiển thị hình ảnh lên màn hình và cho phép quan sát các ống mật. Trong quá trình nội soi, bác sĩ có thể tiêm thuốc cản quang vào đường mật để có thể quan sát rõ hơn trong các phương pháp chẩn đoán hình ảnh sau.
• Các phương pháp chẩn đoán hình ảnh: các phương pháp chẩn đoán hình ảnh sẽ giúp phát hiện dấu hiệu bất thường trong các cơ quan nội tạng, bao gồm cả dấu hiệu của ung thư. Các phương pháp thường được sử dụng để chẩn đoán ung thư đường mật gồm có chụp cắt lớp vi tính (chụp CT) và chụp cộng hưởng từ (MRI) kết hợp với cộng hưởng từ mật tụy (MRCP). Hiện nay, MRCP ngày càng được sử dụng phổ biến vì không xâm lấn và có thể thay thế cho phương pháp nội soi mật tụy ngược dòng. MRCP cung cấp hình ảnh 3 chiều mà không cần tiêm thuốc cản quang.
• Sinh thiết: Đây là thủ thuật lấy một mẫu mô nhỏ ở khu vực đáng ngờ để kiểm tra dưới kính hiển vi. Nếu khu vực đáng ngờ ở ​​rất gần vị trí ống dẫn mật đi vào ruột non thì bác sĩ sẽ lấy mẫu sinh thiết trong quá trình nội soi mật tụy ngược dòng. Nếu khu vực đáng ngờ nằm ​​trong hoặc gần gan thì mẫu mô sẽ được lấy bằng cách đâm một cây kim dài, mảnh qua da (chọc hút bằng kim nhỏ). Quá trình lấy mẫu sinh thiết được thực hiện dưới sự hướng dẫn của các phương pháp chẩn đoán hình ảnh, chẳng hạn như siêu âm nội soi hoặc chụp CT.

Phương pháp mà bác sĩ sử dụng để mẫu sinh thiết sẽ ảnh hưởng đến các lựa chọn điều trị sau này. Ví dụ, nếu sử dụng kỹ thuật chọc hút bằng kim nhỏ thì sẽ không thể phẫu thuật ghép gan.

Sau khi xác nhận chẩn đoán ung thư đường mật, bác sĩ sẽ xác định mức độ lan rộng (giai đoạn) của bệnh bằng cách tiếp tục thực hiện các phương pháp chẩn đoán hình ảnh. Giai đoạn ung thư giúp dự đoán tiên lượng và đưa ra phác đồ điều trị thích hợp.

Điều trị

Các phương pháp để điều trị ung thư đường mật gồm có:

• Phẫu thuật: Trong những trường hợp ung thư được phát hiện sớm, bác sĩ sẽ cố gắng loại bỏ một cách tối đa tế bào ung thư. Nếu khối u trong đường mật có kích thước rất nhỏ thì có thể cắt bỏ một phần ống mật và nối các đầu đã cắt lại với nhau. Trong những trường hợp mà ung thư đã lan rộng hơn thì có thể phải cắt bỏ cả một phần gan, tụy hoặc các hạch bạch huyết lân cận.
• Ghép gan: Một số trường hợp ung thư đường mật ngoài gan phải phẫu thuật ghép gan, trong đó cắt bỏ gan của người bệnh và thay thế bằng lá gan khỏe mạnh từ người hiến tặng. Nhiều người đã được chữa khỏi bệnh nhờ phương pháp ghép gan nhưng đôi khi ung thư vẫn tái phát sau phẫu thuật.
• Hóa trị liệu: Hóa trị là phương pháp sử dụng hóa chất để tiêu diệt tế bào ung thư. Hóa trị có thể được thực hiện trước khi phẫu thuật ghép gan. Đây cũng là một lựa chọn điều trị cho những người bị ung thư đường mật giai đoạn cuối để giúp làm chậm sự tiến triển của bệnh và giảm bớt các triệu chứng.
• Xạ trị: Xạ trị là phương pháp sử dụng các chùm tia phóng xạ năng lượng cao, chẳng hạn như photon (tia X) và proton để phá hỏng hoặc tiêu diệt các tế bào ung thư. Có hai loại xạ trị chính là xạ trị chùm tia bên ngoài (chùm tia phòng xạ được phát ra từ một thiết bị ở bên ngoài và hướng đến vị trí cần điều trị trong cơ thể) và xạ trị áp sát (đưa nguồn phóng xạ vào trong hoặc ngay sát khối u bên trong cơ thể).
• Liệu pháp quang động: Trong phương pháp điều trị này, một chất hóa học nhạy cảm với ánh sáng được tiêm vào tĩnh mạch. Chất này tích tụ trong các tế bào ung thư. Sau đó chiếu ánh sáng laser thẳng vào khối u để gây ra phản ứng hóa học và tiêu diệt tế bào ung thư. Một liệu trình điều trị thường gồm có nhiều buổi. Liệu pháp quang động giúp làm giảm các triệu chứng bệnh và đồng thời làm chậm sự tiến triển của ung thư. Người bệnh cần tránh tiếp xúc với ánh nắng mặt trời sau khi điều trị.
• Dẫn lưu đường mật: Đây là một thủ thuật để khôi phục lại dòng chảy dịch mật bình thường. Có nhiều cách khác nhau để dẫn lưu đường mật, ví dụ như phẫu thuật bắc cầu để đổi hướng dòng chảy dịch mật xung quanh khối u hoặc đặt stent để giữ cho ống mật mở. Phương pháp dẫn lưu đường mật giúp làm giảm các triệu chứng của ung thư đường mật.

Thử nghiệm lâm sàng

Thử nghiệm lâm sàng là quá trình nghiên cứu nhằm đánh giá các phương pháp điều trị mới. Nếu phương pháp điều trị đó được chứng minh là an toàn và hiệu quả hơn các phương pháp điều trị hiện có thì sẽ được đưa vào sử dụng.

Các thử nghiệm lâm sàng mang lại cơ hội được thử liệu pháp nhắm trúng đích hoặc các loại thuốc hóa trị mới trong điều trị ung thư, bao gồm cả ung thư đường mật.

Các phương pháp điều trị được thử nghiệm chưa chắc sẽ chữa khỏi bệnh và còn có thể đi kèm một số tác dụng phụ nghiêm trọng nhưng mọi quá trình thử nghiệm lâm sàng đều được giám sát chặt chẽ để đảm bảo an toàn một cách tối đa cho người tham gia.

Chăm sóc giảm nhẹ

Chăm sóc giảm nhẹ là phương pháp giúp giảm đau đớn và các triệu chứng khác của các bệnh hiểm nghèo, ví dụ như ung thư. Quá trình chăm sóc giảm nhẹ được thực hiện bởi đội ngũ bác sĩ, điều dưỡng và nhân viên y tế đã qua đào tạo chuyên môn. Phương pháp này nhằm mục đích cải thiện chất lượng cuộc sống cho người bệnh và gia đình của họ. Chăm sóc giảm nhẹ thường được kết hợp với các phương pháp điều trị tích cực, chẳng hạn như phẫu thuật, hóa trị và xạ trị, có thể thực hiện ngay sau chẩn đoán. Nếu được kết hợp cùng phác đồ điều trị thích hợp, chăm sóc giảm nhẹ có thể giúp kéo dài thời gian sống cho người bệnh.

Biện pháp phòng ngừa

Không có cách nào có thể ngăn ngừa hoàn toàn bệnh ung thư đường mật nhưng có thể giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh bằng cách:

• Bỏ thuốc lá: Hút thuốc sẽ làm tăng nguy cơ ung thư đường mật. Do đó, nếu như đang hút thuốc thì hãy cố gắng bỏ càng sớm càng tốt.
• Giảm nguy cơ mắc bệnh gan: Bệnh gan mạn tính là một yếu tố nguy cơ chính của ung thư đường mật. Có nhiều nguyên nhân khác nhau gây ra bệnh gan và trong đó có các nguyên nhân hoàn toàn có thể ngăn ngừa được. Hãy cố gắng bảo vệ sức khỏe của lá gan một cách tốt nhất. Ví dụ, để giảm nguy cơ bị viêm gan (xơ gan) thì chỉ nên uống rượu ở mức độ vừa phải, ăn uống lành mạnh, duy trì cân nặng hợp lý và khi làm việc với hóa chất thì cần tuân thủ các hướng dẫn an toàn.

Một nghiên cứu được công bố vào năm 2016 cho thấy việc sử dụng aspirin có thể giúp giảm nguy cơ mắc ung thư đường mật. Nghiên cứu này sử dụng thông tin được thu thập từ gần 4.800 người. Tuy nhiên, vẫn cần nghiên cứu thêm để có thể đưa ra kết luận chắc chắn về công dụng và tính an toàn của aspirin trong phòng ngừa ung thư.